Czy fundacja rodzinna pozwala chronić majątek?
W maju 2023 roku do porządku prawnego weszła ustawa wprowadzającą nową instytucję – fundację rodzinną. Rozwiązania jakie wprowadza ustawa, w założeniu mają służyć zapewnieniu sukcesji biznesu.
Sama fundacja rodzinna może jednak realizować wiele celów, w tym zabezpieczać majątek prywatny osób fizycznych na wypadek niepowodzeń gospodarczych. Dlatego założenie fundacji rodzinnej powinny rozważać nie tylko osoby planujące sukcesję i przekazanie swoich przedsiębiorstw młodszemu pokoleniu, lecz również osoby prowadzące biznes rodzący podwyższone ryzyko. Niestety, otoczenie prawnopodatkowe niewątpliwie nie służy przedsiębiorcom. Liczba zmian w prawie podatkowych oraz profiskalna postawa organów stanowi istotne ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej. Jednocześnie niedostateczna jest ochrona samych przedsiębiorców przed nierzetelnymi kontrahentami. Dlatego ochrona majątku jest jednym z podstawowych oczekiwań i celów do jakich dążą przedsiębiorcy.
Wobec tego nasuwa się pytanie, czy fundacja rodzinna pozwala chronić prywatny majątek?
Odpowiadając najkrócej – tak. Fundacja rodzinna może stanowić skuteczne narzędzie ochrony majątku prywatnego.
Utworzenie fundacji rodzinnej pozwala na oddzielenie majątku prywatnego od majątku przedsiębiorstwa. Nie należy zapominać, że większość przedsiębiorców z sektora MŚP ponosi pełną odpowiedzialność za zobowiązania swoich firm. Wynika to przede wszystkim z prowadzenia działalności gospodarczej w formie JDG, spółek cywilnych lub spółek jawnych. Ponadto wiele przedsiębiorców pozostaje jednocześnie wspólnikami jak i członkami zarządów spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, co również naraża ich na odpowiedzialność za zobowiązania (w sytuacji braku terminowej reakcji na problemy finansowe prowadzonych firm). Oznacza to, że większość przedsiębiorców z sektora MŚP odpowiada za zobowiązania niezależnie od tego czy majątek jest majątkiem prywatnym czy firmowym. Tymczasem, w przypadku potencjalnych problemów finansowych lub roszczeń wobec przedsiębiorstwa, majątek wniesiony do fundacji jest chroniony.
Kiedy fundacja rodzinna odpowiada za zobowiązania?
Fundacja rodzinna odpowiada za zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem. Odpowiedzialność fundacji jest solidarna, oznacza to, że wierzyciel może dochodzić zapłaty zarówno od fundatora jak od fundacji. Odpowiedzialności tej nie można wyłączyć ani ograniczyć, chyba że wyrazi na to zgodę wierzyciel.
Fundacja rodzinna nie ochroni również majątku przed egzekucją obowiązków alimentacyjnych obciążających fundatora. W przypadku gdy egzekucja z majątku fundatora obowiązku alimentacyjnego powstałego po ustanowieniu fundacji rodzinnej okaże się bezskuteczna, uprawniony może prowadzić egzekucję z majątku fundacji rodzinnej.
Czy majątek wniesiony do fundacji rodzinnej jest chroniony?
Tak, chyba że zobowiązania fundatora powstały przed wniesieniem tego majątku do fundacji. Fundacja rodzinna może więc stanowić barierę dla wierzycieli przedsiębiorcy, utrudniając im dochodzenie roszczeń wobec majątku znajdującego się w fundacji. W przypadku, gdy przedsiębiorca napotyka na problemy finansowe, fundacja może stanowić zabezpieczenie dla majątku, który nie podlega egzekucji wierzycieli.
Dla zapewnienie bezpieczeństwa, kluczowe jest jednak podjęcie właściwych czynności przed powstaniem zobowiązań.
Czy wierzyciele mogą prowadzić egzekucję z praw przysługujących fundatorowi?
Prawa fundatora nie podlegają zajęciu. Oznacza to, że fundator zachowa swoje prawa wynikające ze statutu fundacji rodzinnej nawet w sytuacji, gdy wobec niego będzie prowadzona egzekucja lub ogłosi upadłość.
Czy fundacja rodzinna pozwoli również ochronić majątek spółki z o.o.?
Tak. Można to przedstawić na poniższym przykładzie:
Osoba fizyczna posiada większość udziałów w spółce z o.o., która w okresie kilku lat odnotowywała zyski. Z uwagi na podwójne opodatkowanie (wypłata dywidendy jest bowiem opodatkowana według stawki 19%) wspólnicy nie zdecydowali się na wypłatę zysków, pozostawiając je na kapitałach zapasowych lub rezerwowych. Osoba fizyczna w związku z coraz wyższym ryzykiem prowadzonej działalności, zdecydowała się założyć fundację rodzinną, do której wniosła przysługujące jej udziały. Po wniesieniu udziałów do fundacji, zdecydowano o wypłacie zysków ze spółki z o.o. do fundacji. W takim przypadku wypłata zysków, w tym zysków z lat ubiegłych zatrzymanych w spółce, nie podlega opodatkowaniu. W konsekwencji fundacja rodzinna umożliwiła osobie fizycznej na ochronę majątku wypracowanego przez spółkę. W sytuacji wystąpienia trudności finansowych, majątek wypracowany przez spółkę będzie bezpieczny.
Wobec powyższego fundacja rodzinna może stanowić skuteczne narzędzie ochrony prywatnego majątku, ale nie tylko. Korzystne rozwiązania podatkowe niewątpliwie wpłyną na popularyzację fundacji rodzinnych jako „bezpiecznych przystani”. Należy zakładać, że fundacje rodzinne będą często stanowić wehikuł, w którym ta sama osoba będzie równocześnie fundatorem jak i wyłącznym beneficjentem.
